PSİKOLOJİK DANIŞMA SÜRECİNDE: SANAT
Zahit HARMANLI
Uzm. Psikolojik Danışman-Sanat Terapisti
Sanatla psikolojik danışma; yaşamsal sorunların değişik kuramsal temellerden yola çıkılarak konuşma, çağrışım, imgelem, canlandırma veya sanat yöntemleri ile çözümlenmesidir. Sanat, psikolojik danışma süreci içinde gerek tanıma ve tanımlama, gerekse geliştirme ve değiştirme amaçlı kullanılabilir.
Sanat ve psikoterapi yapısal olarak benzerler. Psikoterapi ve sanat içten dışa bir işleyiş ile oluşurlar. Psikolojik danışmada kullanılan yöntemler yalnızca dile dayanıyorsa imgelem, yaşantı, çağrışım ve duyguların anlatımı zordur. Eylem içeren yöntemler; çağrışım, yaşantı ve duyguların ortaya çıkışını hızlandırır. Şimdi ve burada yaşanan ile “geçmişte olan”ın benzerlik ve ayrımını görmek kolaylaşır. Değişimi hızlandırır.
Psikoterapi tüm sanat alanları ile buluşturulabilir; Bilinçdışında bastırılmış olan geçmiş olayların veya rüyaların birikimleri, çizim yolu ile yüzeye çıkarılabilir. Resimler yolu ile ifade kelimelere kıyasla çok daha sembolik ama daha spesifiktir. Böylelikle danışanlar rüyalarını veya geçmiş olayları sanatsal olarak ifade ettiklerinde sözel olarak ifade etmelerine gerek kalmaz. Kramer’in inancına göre sanatsal ifade süreci sözel yansıtmayı gerektirmeden kendi başına iyileştiricidir (Akt. Brown ve ark. 2001).
Sanat terapisinin özünde sanat materyalleri aracılığıyla duygusal ifadenin organize edilmesi yatar. Kontrollü regresyon egonun gücünü arttırır. Sanat terapisi ego işlevlerinin gücünü arttırma yeteneği nedeniyle tercih edilir (Akt: McMurray , Schwartz-Mirman, Maizel, 2000). Sanat terapisi görsel bir diyalog sağlar. Sanat terapisi sözel olmayanla sözel olanı bağlantılamayı sağlar. (Akt. Pifalo T, 2008) İçe atılan yaşantılar sanatın içeriğini, içe alınan yaşantılarsa sanatın biçimini oluşturur. Bu bağlamda psikolojik danışma sürecinde amaç içe atılan yaşantıların dışavurumunu sağlamaktır. Asıl hedef psikolojik danışma hizmetidir. Sanat araç niteliğindedir. (Eracar;2004)
Sanatın psikolojik danışma sürecinde kullanımı aktif ve pasif yöntemlerle gerçekleşir. Müzik, resim, seramik tiyatro veya şiirin danışan tarafından bizzat yapıldığı çalışmalar aktif yöntemleri kapsar. Danışanın önceden oluşturulmuş bir yapıt karşısında ve ondan aldığı izlenim ve/ya çağrışımlarıyla çalışılan seanslarda pasif yöntemler kullanılmış olur. Ancak ne aktif ne de pasif yöntemlerde danışma süreci, sanatsal -estetik değer kaygılarına yol açmamalıdır Sanat burada terapi amaçlıdır ve yalnızca bir dışavurum ve/anlatım nesnesidir. Gerek aktif gerekse pasif yöntemlerde terapi hedefinin gerçekleşmesi için sanatsal eylemin şimdi ve buradaki etkilerinin tanınması ve tanımlanması, bu yaşantıların beden-zihin-heyecan düzeyindeki etkilerinin konuşulması, geçmiş yaşantılarla çağrışımsal bağlantılar varsa bunların anlatımı (psikodramatik yöntemlerle de işlenebilir), etkilenme ve bağlantılarla oluşan farkındalığın pratik yaşama aktarım ve yansımalarının konuşulması zorunludur (Eracar;2004)
Bu çalışmalar aynı zamanda bireylerin ruh sağlığının korunması açısından da önemlidir. Ayrıca sanatın terapide bir araç olarak kullanılması bireylerin sanata ilgisini ve yaratıcılıklarını da arttıracaktır.